Kinderen die opgroeien in armoede – waaronder kinderen met een vluchtelingenachtergrond – weten de weg naar georganiseerd sport- en cultuuraanbod vaak niet te vinden. Dit vraagstuk zien we terug in heel Nederland en dus ook in Limburg. In die provincie steunen Jeugdfonds Sport en Jeugdfonds Cultuur vijf projecten gericht op meedoen. Meedoen Maastricht is er daar één van.
Elkaar leren kennen en samenwerken
Britt Beckers is combinatiefunctionaris bij Maastricht Sport en projectleider van Meedoen Maastricht. “We hebben een duidelijke missie: kinderen een leven lang met veel plezier en zo min mogelijk belemmeringen laten sporten en bewegen. Dat is onderdeel van onze uitvoeringsnota Sport en Bewegen 2025 en het lokale sportakkoord. Om kinderen met een vluchtelingenachtergrond met succes door te verwijzen naar lokaal aanbod, moeten we goed samenwerken met alle partners in het sociaal domein.”
Daarom brachten Britt en haar collega’s, onder de noemer Meedoen Maastricht, zes lokale partners samen: voortgezet- en taalonderwijs, de koepel van basisscholen, het welzijnswerk, het asielszoekercentrum (azc), Integratie Jekerdal Sportief en de consulenten statushouders van de gemeente. “Deze partners kennen elkaar vaak al wel. Maar door het project Meedoen Maastricht gaan we nog intensiever met elkaar om tafel, om te bespreken: wat doe je al voor deze doelgroep, waar zie je kansen en hoe kunnen we elkaar versterken?”
Begrippen: vluchtelingen, asielzoekers en statushouders
- Een vluchteling is iemand die gedwongen zijn of haar land is ontvlucht vanwege bijvoorbeeld oorlog, of vervolging.
- Zodra iemand de asielprocedure in Nederland in gaat, noemen we iemand een asielzoeker.
- Asielzoekers wonen op verschillende soorten opvanglocaties, zoals asielzoekerscentra (azc’s).
- Zodra een asielzoeker een (tijdelijke) verblijfsvergunning heeft, is hij of zij statushouder.
- Een deel van de statushouders woont nog op het azc, maar verhuist op enig moment naar een eigen woning.
Een checklist voor sportverenigingen
Doy Sieben is ook combinatiefunctionaris bij Maastricht Sport en zij herkent het vraagstuk. “Er is voor kinderen met een vluchtelingenachtergrond eigenlijk nauwelijks aanbod om lekker te kunnen sporten en bewegen. Dat zit hem naast goed doorverwijzen vanuit lokale partners óók aan de aanbodkant. Daarom vroegen wij ons af: wat hebben onze lokale sportverenigingen nodig om jonge asielzoekers en statushouders succesvol bij de club te verwelkomen?” Doy startte een onderzoek op basis van bestaande literatuur, behoefteonderzoek onder Maastrichtse verenigingen en good practices uit de praktijk. Het resultaat daarvan is de Checklist verwelkomen kinderen & jongeren met vluchtelingenachtergrond (4-18 jaar) (de link naar de checklist staat onderaan de pagina).
Kracht van sport voor de kinderen
Voor haar onderzoek sprak Doy onder andere met een aantal vluchtelingenkinderen die voetballen bij IJS. “Een 17-jarige jongen uit Afghanistan vertelde: ‘In het azc zit ik de hele dag tussen de problemen en stress. Als ik kan voetballen, voel ik me weer even normaal.’ Hij voetbalt al twee jaar met plezier en volgt een cursus om trainer te worden.” Nog een voorbeeld: ‘Een 12-jarig meisje uit Eritrea was niet persé een groot voetbalfan, maar is toch helemaal in haar nopjes met alles wat ze leert bij de club. Niet alleen het ‘passen en vrijlopen’, maar ook de taal.”
Praktijkvoorbeeld: Integratie Jekerdal Sportief
Integratie Jekerdal Sportief (IJS) is een initiatief van voetbalclub SC Jekerdal, in Maastricht. Na de komst van een asielzoekerscentrum in de wijk, besloot de club om de kinderen en jongeren uit het azc te verwelkomen binnen hun vereniging. IJS is een van de initiatieven binnen Meedoen Maastricht.
Hulp bij draagvlak, kennismaking en communicatie
Britt: “We merken in onze gesprekken met lokale clubs, dat veel van hen ervoor openstaan om deze kinderen te verwelkomen. Maar ze weten nog niet hoe. In de checklist lezen ze bijvoorbeeld hoe je het draagvlak hiervoor kunt vergroten, hoe je de kennismaking met de doelgroep praktisch aanpakt en welke aandachtspunten er zijn bij de communicatie met deze kinderen. Maar ook hele praktische zaken over budget en lidmaatschap.”
Lokaal maatwerk
“Het idee is dat we verenigingen hiermee handvatten bieden, waar ze vervolgens zelf hun eigen maatwerk aanpak mee kunnen inrichten”, vult Doy aan. Want maatwerk is belangrijk. “Door met een checklist en een handleiding te werken, willen we verenigingen stimuleren om zelf creatief en kritisch te denken over mogelijke oplossingen. Ze krijgen dus geen kant-en-klare blauwdruk die lokaal misschien helemaal niet toepasbaar is. Maar door van de checklist een levend werkdocument te maken, komen ze tot een aanpak die werkt voor hun club.”
Plezierbeleving voorop
Voor de kinderen is het bijvoorbeeld belangrijk dat het plezier voorop staat. Hoe goed sommigen ook kunnen voetballen, het is belangrijk dat je als vereniging niet teveel focust op het vinden van potentieel talent. Dat ze er lol in hebben en andere kinderen leren kennen is namelijk het belangrijkste. Vooraf is nu eenmaal niet duidelijk hoe lang een vluchtelingenkind in jouw gemeente zal wonen, vanwege het verloop binnen een azc. Misschien kan iemand maar enkele maanden meetrainen. Je moet als club dus vitaal zijn, om met deze flexibele groep om te gaan.”
Wat levert het de vereniging op?
Deze kinderen verwelkomen levert de club veel op. Doy: “Het is enorm waardevol, ook voor de Nederlandse kinderen. Je leert veel van elkaar en je leert elkaars cultuur kennen in dit land wat steeds meer divers wordt. Zo kun je als vereniging een bijdrage leveren aan het zelfvertrouwen en gevoel van acceptatie van deze kinderen. Dat is onbetaalbaar. Het is ook mooi hoe enthousiast de Nederlandse jongeren zijn. Die willen graag buddy worden en nemen de kinderen met een vluchtelingenachtergrond onder hun hoede.”
Uit Doy’s onderzoek bleek dan ook dat de kinderen en jongeren veel sociale contacten opdoen tijdens het sporten. Doy: “Vooral kinderen leggen makkelijk contact en maken snel vrienden.” Ontstaan daaruit ook vriendschappen buiten de club? “Dat is lastiger”, geeft Doy toe. “Als iemand uit het azc nog geen statushouder is, is er weinig budget. Jongeren kunnen dus bijvoorbeeld niet met hun teamgenoten mee naar het terras. Maar op de vereniging zijn ze allemaal gelijk en doen ze overal aan mee.”
Tips voor verenigingen
De checklist zoomt in op verschillende zaken waar verenigingen rekening mee kunnen houden. Zo is er de taal. Doy: “De trainers kunnen tijdens de uitleg bijvoorbeeld gebruikmaken van handen en voeten en een visueel voorbeeld. Sommige kinderen en jongeren spreken Engels of een beetje Nederlands, en anders kun je een vertaalapp inzetten die steeds meer mensen hebben. Want een telefoon hebben de meesten wel. Dit is namelijk vaak het enige contactmiddel met achtergebleven familie.”
De tipkaart Laaggeletterdheid in de sport bevat veel informatie en tips over communiceren met mensen die de taal (nog) niet zo vaardig zijn.
Doorverwijskaart voor gemeenten
Meedoen Maastricht heeft ook een doorverwijskaart voor de consulenten statushouders bij Sociale Zaken en de Meedoen-balie in het azc. Britt: “Dat is een overzicht met welke sporten geliefd zijn en waar ze deze sporten kunnen vinden. In het overzicht staan alleen de relatief goedkope en gratis sportmogelijkheden, zodat de drempel tot deelname zo laag mogelijk blijft. Mooi onderdeel is de beslisboom. Daarmee kunnen doorverwijzers hun cliënt – ook volwassen vluchtelingen – vragen: wil je binnen of buiten sporten? Wil je in een groep of individueel iets doen? Een doorverwijzer kan zo makkelijker achterhalen waar iemand behoefte aan heeft: intensief sporten of juist deelnemen aan een activiteit om mensen te leren kennen.”
Meer sportieve initiatieven voor vluchtelingen
Naast de checklist en doorverwijskaart in Maastricht, zijn ook op andere plekken in het land mooie initiatieven om de kloof tussen vluchtelingen en sport(verenigingen) te dichten:
- In Arnhem plaatste Sportbedrijf Arnhem – dankzij een donatie – vier Skills Boxen bij de azc-locaties. De Skills Box is een stevige kar vol beweegmaterialen voor binnen en buiten, bedoeld om de motorische ontwikkeling en coördinatie van kinderen en volwassenen te verbeteren.
- De gemeente Tilburg werkt met een Sportcoach Vluchtelingen, die sport- en bewegingsactiviteiten uitvoert voor nieuwkomers in de stad. De sportcoach speelt in op de beweegbehoefte van vluchtelingen en weet ze te prikkelen om ontwikkelingen door te maken.
- Wereldmeiden is een maatjesproject waarin een groep meiden met sport hun netwerken voor elkaar te ontsluiten en van elkaars leven en achtergrond leren. Jongeren die aan maatschappelijke diensttijd meedoen, sporten een half jaar lang samen met meiden met een vluchtelingenachtergrond.
Meer lezen?
- Het Nederlands Jeugdinstituut (NJI) geeft cijfers over asielzoekerscentra en (minderjarige) bewoners
- Het SCP-rapport over statushouderbeleid constateert dat er weinig aandacht is voor de preventie van gezondheidsproblemen bij statushouders, waaronder leefstijlfactoren zoals bewegen.
- Pharos ontwikkelde het Handboek Aan de slag, om participatie van azc-bewoners te vergroten en Meedoen ook voor vrouwen in het azc
- Gemeentelijke regelingen voor kinderen in armoede onder de loep
- Sportverenigingen en AZC, kansen voor samenwerking
- Lees hier meer over Integratie Jekerdal Sportief
