Vechtende jongeren: via kickboksen beter omgaan met obstakels in het dagelijks leven

Vechtende jongeren

Maike Kooijmans, lector ‘Opvoeden voor de toekomst’ aan de Fontys Hogeschool Pedagogiek, opende het symposium, in november 2021. Zij benoemde hoe bijzonder het is dat in dit onderzoek drie hogescholen en drie universiteiten betrokken zijn vanuit verschillende disciplines, van pedagogiek en sociologie tot sportkunde en criminologie. De aanleiding voor het onderzoek was het initiatief van Marian ter Haar (destijds Kenniscentrum Sport & Bewegen) vijf jaar geleden om de kennis van vechtsporttrainers en wetenschappelijk onderzoekers bijeen te brengen. Het doel: meer te weten komen over de pedagogische waarde van kickboksen voor kwetsbare jongeren.

Het project riep de vraag op: wie zijn die jongeren? En: op welke jongeren willen we ons dan richten? Stijn Sieckelinck, destijds onderzoeker en docent aan de Vrije Universiteit Amsterdam en nu lector aan de Hogeschool van Amsterdam, introduceerde de term ‘vechtende jongeren’. Dit zijn jongeren die aan vechtsport doen, zich identificeren met de straatcultuur en op in elk geval één leefgebied (thuis, straat, school, online) problemen ervaren.

Veerkracht betekent voor mij van het obstakel de weg maken.

Hesdy Gerges

Veerkracht en vechtsport

Frank van Gemert, onderzoeker aan de Vrije Universiteit Amsterdam, sprak bij het symposium met Hesdy Gerges (professioneel kickbokser), Nourdin Elotmani (trainer en eigenaar El Otmani Gym in Amsterdam), en Sami (een van de jonge kickbokstalenten bij El Otmani Gym) over de betekenis van veerkracht. Zij zeiden allen dat veerkracht voor hen vooral het omgaan met obstakels is. En dat doelen stellen daarbij helpt.

Deze doelen verschillen voor iedereen: omgaan met blessures, je bedrijf weer opbouwen na acht maanden lockdown of als je moe bent toch naar school of training gaan. Kickboksen is een manier om veerkracht aan te leren. Je kunt situaties tijdens de training bespreken en die kennis meenemen naar andere situaties in het dagelijks leven. Zo noemde Nourdin dat je tijdens een oefening opdrukken als trainer goed de parallel kunt benoemen met iets anders: “Kijk ook naar jezelf en geef niet te snel een ander de schuld als het solliciteren niet meteen lukt.” Sami vulde aan: “Trainen geeft me structuur en discipline. Als ik niet zou trainen, zou ik op straat hangen.” 

Is er geen training, dan wil ik er ook voor je zijn.

Reggae Coutinho

Maatwerk en meebewegen

Judith Rijnbende, docent aan de Fontys Hogeschool Pedagogiek, sprak bij het symposium met Tarek Slimani (eigenaar Simani Gym in Zeist, met een achtergrond in hulpverlening), Reggae Coutinho (jongerenwerker PowerUp073 en Fight2Create in Den Bosch) en Patrick van Neerden (jongerenwerker jongerencentrum Free2Move in Zwolle) over de pedagogische waarde van kickboksen. De vaardigheden van de trainer zijn daarvoor bepalend. Het voor- en natraject van de trainingen is heel belangrijk. Reggae: “Leuk als ze leren kickboksen maar we willen deze jongeren begeleiden in hun ‘struggle’.” Het is daarom van belang dat je als vechtsporttrainer verschillende rollen kunt vervullen of samenwerkt met anderen, zoals een jongerenwerker.

Vechtsport sluit aan bij de interesse van een specifieke groep jongeren. Ze zijn al gemotiveerd als ze binnenkomen. Patrick benoemt het belang van maatwerk: “Kijk goed wat hij of zij nodig heeft.”  Tarek: “De basis van kickboksen is onder druk presteren, letterlijk en figuurlijk. Als je dat gewend bent, en met druk kunt omgaan, dan wordt de rest ook makkelijker.“ Reggae: “Veerkracht is ook meebewegen. Naar oplossingen zoeken. Is er geen training, dan wil ik er ook voor je zijn”.

Kickboksen geeft een intieme relatie en omgang met de jongeren met wie je traint. Voor het leren incasseren, is vertrouwen nodig om onveilige situaties te voorkomen. Als trainer is het van belang dat je situaties uit de training spiegelt en een vertaalslag maakt naar de maatschappij.

Onderzoek

De afgelopen tweeënhalf jaar is op vijf plekken in Nederland onderzoek gedaan naar kickboksen als pedagogisch middel: Zeist, Zwolle, Den Bosch (twee programma’s: Fighting Talents en Fight2Create) en Amsterdam. De centrale vragen in het onderzoek waren:

• Welke factoren van de vechtsportcontext dragen bij aan het werken aan persoonlijke talentontwikkeling?
• Wat zijn de rituelen in de vechtsportcontext die bijdragen aan veerkracht en ‘agency’ (ervaren grip op het leven)?

Het doel was om antwoord te geven op de vraag:

• Hoe kunnen de opleidingen en vechtsportpraktijken zich op basis van de onderzoeksresultaten verder professionaliseren, zodat aankomende vechtsportprofessionals beter in staat zijn vechtende jongeren adequaat te begeleiden?

Bekijk ook het talentologisch model van Maike Kooijmans (2016), dat de basis was van het onderzoek.

Aan het onderzoek werkten mee: Hogeschool Windesheim, Vrije Universiteit Amsterdam, Hogeschool Utrecht, Kenniscentrum Sport & Bewegen, Nederlands Instituut voor Vechtsport en Maatschappij, Farent/PowerUp073 in Den Bosch, Travers Welzijn in Zwolle, Boks het voor Elkaar in Amsterdam en Slimani Gym in Zeist. Het onderzoek is medegefinancierd door Regieorgaan SIA, onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). 

Vier persona’s jongeren

Kors Perdijk, onderzoeker aan de Fontys Hogeschool Pedagogiek en projectleider ‘Vechtende jongeren’, presenteerde vier persona’s die op basis van het onderzoek zijn vastgesteld. Deze persona’s kunnen trainers helpen om meer inzicht te krijgen en meer te bereiken met de jongeren met wie ze werken.

• Persona 1: Veerkrachtige vechter

Deze jongeren zijn in staat weerstand te bieden aan verleidingen van buitenaf. Ze hebben ook allerlei hulpbronnen, zoals een netwerk, om zich heen die het makkelijker maken ‘nee’ te zeggen en met tegenslagen om te gaan. Vaak hebben ze aspiratie iets in de sport te bereiken en dat helpt ze om te gaan met de dingen die ze op straat tegenkomen. Sport heeft voor hen een belangrijke rol gespeeld. Deze jongeren kunnen veerkracht laten zien als het even niet goed gaat. 

• Persona 2: Opvallende vechter

Dit zijn jongeren die op straat hangen en in aanraking komen met kleine criminele vergrijpen. Vechtsport spreekt hen aan, geeft hen structuur. Tijdens de coronamaatregelen was het door het wegvallen van de trainingen voor hen lastig om deze structuur vast te houden. 

• Persona 3: Onopvallende vechter

Dit zijn jongeren die zich niet zeker voelen, vaak gepest worden of nare thuissituaties hebben meegemaakt. Deze kinderen stellen mogelijk ook andere doelen aan het kickboksen, bijvoorbeeld zich veiliger en zekerder voelen. 

• Persona 4: De vlinder

Deze kinderen en jongeren zijn er nog niet helemaal van overtuigd dat kickboksen hun sport is. Als je met hen aan andere doelen dan sportplezier wilt werken, help ze dan de sport vinden die voor deze kinderen en jongeren werkt. Tijdens corona is gebleken dat zij vaak een andere keuze hebben gemaakt. 

Belangrijke conclusies en aanbevelingen

• Differentieer naar jongere: elke jongere is anders. De persona’s kunnen je daarbij helpen. 
• Als trainer ben je extreem dichtbij, op armlengte afstand. Dat geeft kansen en risico’s. Kansen om een andere relatie met een jongere aan te gaan maar zorg wel voor een veilig en zorgzaam sportklimaat. Zeker bij onopvallende vechters.
• Opvallende vechters hebben vooral begrenzing nodig door de trainer. Maar zorg dat je ze niet uit het oog verliest. 
• Rituelen en rolmodellen in de vechtsport helpen om de parallel te maken met het leven buiten de gym: tijdens de training in het nauw? Dan mogelijk ook op andere plekken. 
• Zorg voor een goede rolverdeling: trainer, contact school, begeleider/coach, contact jongerenwerker/wijkagent als je zelf niet alle rollen invult. 
• Maak reflectie een onderdeel van je training: verbind effecten op de mat met effecten buiten de mat. Reflecteer ook zelf: voor welke rol(len) ben ik de juiste persoon?
• Kickboksen is een grote sport in Nederland. De sport spreekt bepaalde jongeren aan die je dus kunt ‘binnenhalen’, binden en laten groeien. Zo ontwikkelen ze meer veerkracht en krijgen ze meer grip op hun leven.

Kors besloot met een oproep aan beleidsmakers: “Let op, vechtsport is géén recept voor criminaliteit. Dat is nergens uit dit onderzoek gebleken. Soms zijn er incidenten, maar dat zijn uitzonderingen. En die bereiken ook de jongerenwerkers, de trainer, de ouder etcetera. Sport helpt jongeren juist om te gaan met wat ze in het leven tegenkomen. Maar dit vraagt wel de juiste begeleiding. Neem zelf eens een kijkje in een gym voordat je besluit welke vechtsportinitiatieven je vanuit de gemeente wilt steunen.”

Een intieme relatie tussen jongere, trainer en jongerenwerker helpt om dieper door te dringen bij jongeren.

Maike Kooijmans

Energie, hoop en plannen

Het laatste deel van het symposium was een slotgesprek met Wouter Schols van kennisorganisatie NIVM, Maike Kooijmans en Veerle van Nijnanten (afgestudeerd aan Fontys Hogeschool Pedagogiek). Het onderzoek laat zien dat succeservaringen jongeren helpen om energie, hoop en plannen te ontwikkelen voor de toekomst, vertelde Maike. “Een toekomst kan ook dezelfde dag zijn, als ze in de overlevingsstand staan. Succeservaringen worden ook in andere studies aangestipt, maar ons onderzoek laat zien dat de intieme relatie tussen jongere, trainer en jongerenwerker helpt om dieper door te dringen bij jongeren. In onze opleidingen moeten we hier meer aandacht aan besteden. Het is belangrijk dat we zorgvuldig met deze intieme relatie omgaan om te voorkomen dat een jongere het vertrouwen verliest.”

Veerle vertelde over het onderzoek in Den Bosch. Voor de jongeren is de kickbokstrainer een sterk rolmodel. Hij werkt nauw samen met de jongerenwerkers. “Wat je als jongerenwerker zag binnen de ring nam je mee buiten de ring.” Jongerenwerkers maken gebruik van de presentiebenadering: daar zijn waar de jongeren zijn. “Als ze zich ziek meldden, ging je naar ze toe. Je liet ze niet vallen, ze mochten terugkomen.” 

Reflecteren als voorwaarde

Als je andere doelen uit sportbeoefening wilt halen dan de ‘gewone’ positieve effecten, dan is reflectie een voorwaarde, onderstreepte Wouter. Kijk als trainer ook naar jezelf: ben ik in staat deze jongeren de juiste begeleiding te geven en het talent buiten de mat uit deze jongeren te halen? De inzichten uit dit onderzoek geven ook het perspectief van jongeren mee. Mooi om dat toe te voegen aan de huidige vechtsport-opleidingen, zei Wouter. Ook hij deed een oproep aan beleidsmakers: “Zorg dat je investeert in de juiste trainers en begeleiders, of help ze de juiste vaardigheden te ontwikkelen.”

Maike sloot het symposium af: “Het onderzoek is rond, maar we zijn eigenlijk nog maar net begonnen. We gaan door met kennis ontwikkelen binnen alle opleidingen.”

Meer weten? 

• Lees het eindrapport Vechtende Jongeren (2022)
• Bekijk het eindsymposium van Vechtende Jongeren
• Lees meer over het project bij Fontys Hogeschool Pedagogiek